Nieuw alzheimermedicijn bemoedigend, maar experts zien nog geen doorbraak

De twee farmaceuten kwamen dinsdag naar buiten met de resultaten. De onderzoekers, die bijna 1.800 patiënten met beginnende alzheimer achttien maanden lang in de gaten hielden, ontdekten een aanzienlijk effect. Zo remt hun medicijn Lecanemab de achteruitgang van cognitieve functies als het geheugen met zo’n 27 procent ten opzichte van de placebogroep.

Bovendien verkleint het middel, zoals verwacht, de hoeveelheid giftige eiwitten in het brein. Die eiwitten, zogenoemde amyloïde plaques, klonteren samen en tasten mogelijk de hersenvermogens aan. Farmaceut Biogen ziet het onderzoek als nieuw bewijs dat het middel de ziekte kan vertragen.

Experts zijn een stuk voorzichtiger. ‘Dit onderzoek kun je niet als doorbraak zien’, zegt Marcel Olde Rikkert, hoogleraar geriatrie en coördinator van het Radboudumc Alzheimer Centrum. ‘De afremming van 27 procent is relatief klein: feitelijk nog geen half punt op de cognitieschaal van 18 die wij hanteren. Dat is weliswaar statistisch significant, maar het is slechts de helft van wat artsen in onderzoek als minimaal klinisch relevant beschouwen. Simpel gezegd: we weten niet of de patiënt het verschil merkt.’

Te simpel

Dit onderzoek bewijst dan ook niet dat het verwijderen van de schadelijke eiwitten alzheimer kan afremmen, vindt Olde Rikkert. ‘Er is zelfs veel meer onderzoek dat uitwijst dat we van deze methode weinig moeten verwachten’, aldus de hoogleraar. ‘Over het algemeen is de conclusie dat het een te simpele interventie is. Daar verandert dit onderzoek niets aan.’

Ook Yolande Pijnenburg, neuroloog en medisch directeur van Alzheimercentrum Amsterdam, vindt het nog te vroeg voor conclusies. ‘De afremming van de ziekte is niet heel spectaculair. Die hebben we ook in ander onderzoek gezien’, zegt ze. ‘Omdat alzheimer vaak een geleidelijke achteruitgang met zich meebrengt, is het ook moeilijk om een groot effect te meten binnen de achttien maanden van deze trial.’

Toch ziet Pijnenburg ook bemoedigende resultaten. ‘Uit het onderzoek blijkt dat het middel ook de achteruitgang van het functioneren van patiënten in het dagelijks leven iets vertraagt’, zegt de neuroloog. ‘Op zichzelf mooi, maar om echte conclusies te trekken, moet je over een langere periode meten.’

Hoogleraar Olde Rikkert wijst daarnaast nog op de mogelijke bijwerkingen van het middel. Zo veroorzaakte Lecanemab onder meer zwellingen en bloedingen in de hersenen. ‘Zeker omdat de werking vooralsnog onvoldoende vaststaat, moet er een goede afweging zijn tussen de voor- en nadelen.’

Meer onderzoek

Biogen en Eisai lijken overtuigd van de werking van hun nieuwe middel en willen op basis van de onderzoeksresultaten goedkeuring vragen in de Verenigde Staten, Europa en Japan. Daarvoor is nog wel meer onderzoek nodig.

Dat proces kon nog weleens worden bemoeilijkt doordat over een vergelijkbaar alzheimermedicijn van Biogen eerder controverse ontstond. Dat medicijn, Aducanumab, kreeg vorig jaar ondanks een negatief advies van een speciale adviescommissie goedkeuring van de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA.

Hoewel Biogen in een van de onderzoeken een afremming van de achteruitgang van 23 procent vond, toonde een andere studie van de farmaceut geen enkele werking aan. Aangezien de middelen op elkaar lijken, kunnen de resultaten van een nieuw onderzoek ook nu tegenvallen. Hoogleraar Olde Rikkert: ‘De recente historie rond Biogen maant tot voorzichtigheid.’