Extra woningen, natuur, landbouw of toch duurzame energieopwekking? Grootgrondbezitters hebben een doorslaggevende stem bij het toekomstige gebruik van de schaarse ruimte in Nederland. Ontdek hier wie de grootste grondbezitters zijn en hoe groot hun land is, vergeleken met je eigen tuin of woonwijk.
De vraag wie de grond bezit is van belang, omdat de strijd om de schaarse ruimte de komende jaren in volle hevigheid zal losbarsten. Om het woningtekort aan te pakken is dringend behoefte aan meer nieuwbouw. Wil Nederland zijn klimaatdoelen halen, dan moet er grond worden vrijgemaakt voor de aanleg van zonne- en windmolenparken en de aanplant van bossen. Provincies hebben de opdracht nog tienduizenden hectare nieuwe natuur aan te kopen. Ondertussen willen boeren landbouwgrond behouden om voedsel te blijven produceren. Daarom stelde de Volkskrant een top-300 van grootste grondbezitters samen op basis van gegevens van het Kadaster en eigen onderzoek.
Vul je adres in om het grondoppervlak over je eigen buurt heen te leggen of scroll verder om Utrecht als uitgangspunt voor dit verhaal te gebruiken (je locatie wordt niet opgeslagen).
Voor nieuwe bestemmingen is de staat dus sterk afhankelijk van andere grote grondeigenaren. De volledige top-300 vind je hieronder.
Er staan opvallend weinig boeren in de lijst, terwijl tweederde van het Nederlandse landoppervlak agrarisch gebied is (ruim 2 miljoen hectare). Hun land is echter versnipperd en bovendien pachten ze de grond vaak. Anders dan bij woningbezit, staan er ook weinig buitenlandse investeerders in de lijst en heeft de adel in het buitengebied nog een behoorlijke machtspositie.
Top-300
Grootgrondbezitters
in Nederland
Eigenaar
Soort eigenaar
Meeste grond in provincie
Hectares en aandeel natuur
1 Staatsbosbeheer
Overheid
Drenthe
220,306
Staatsbosbeheer is met ruim 220 duizend hectare veruit de grootste grootgrondbezitter van Nederland. Die grond ligt verspreid over heel Nederland: van de Waddeneilanden tot Zuid-Limburg. Het overgrote deel is beschermde natuur: Staatsbosbeheer beheert 128 van de 162 Natura2000 gebieden in Nederland. Staatsbosbeheer werd in 1899 opgericht om woeste gronden zoals heide en zandverstuivingen te bebossen. Het is een semi-overheidsinstelling die handelt in opdracht van de overheid en grotendeels wordt gesubsidieerd door de provincies.
2 De Staat (Infrastructuur en Waterstaat)
Overheid
Friesland
129,219
3 Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland
Vereniging of stichting
Gelderland
69,703
4 De Staat (Rijksvastgoedbedrijf)
Overheid
Flevoland
49,523
5 ASR
Bedrijf
Gelderland
38,441
6 De Staat (Defensie)
Overheid
Gelderland
21,271
7 Stichting Het Noordbrabants Landschap
Vereniging of stichting
Noord-Brabant
15,261
8 Stichting Het Geldersch Landschap
Vereniging of stichting
Gelderland
8,833
9 It Fryske Gea
Vereniging of stichting
Friesland
8,655
10 Stichting Het Drentse Landschap
Vereniging of stichting
Drenthe
7,738
11 Stichting Het Limburgs Landschap
Vereniging of stichting
Limburg
7,302
12 Provincie Noord-Holland
Overheid
Noord-Holland
6,698
13 De Staat (Financien, Kroondomein)
Overheid
Gelderland
5,981
14 Stichting Landgoed Twickel
Vereniging of stichting
Overijssel
5,779
15 Gemeente Kampen en Kampereiland Vastgoed
Overheid
Overijssel
5,046
16 Stichting Landschap Overijssel
Vereniging of stichting
Overijssel
4,929
17 Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe
Vereniging of stichting
Gelderland
4,661
18 Railinfratrust
Bedrijf
Gelderland
4,413
19 Stichting Het Utrechts Landschap
Vereniging of stichting
Utrecht
3,958
20 Provincie Fryslan
Overheid
Friesland
3,804
21 Provincie Overijssel
Overheid
Overijssel
3,782
22 Provincie Zuid-Holland
Overheid
Zuid-Holland
3,748
23 Trustkantoor Fagoed Erfpacht
Bedrijf
Groningen
3,463
24 Stichting IJssellandschap
Vereniging of stichting
Overijssel
3,441
25 Stichting Het Groninger Landschap
Vereniging of stichting
Groningen
3,322
26 Provincie Noord-Brabant
Overheid
Noord-Brabant
3,057
27 Stichting "Het Zuid-Hollands Landschap"
Vereniging of stichting
Zuid-Holland
3,057
28 Gemeente Nunspeet
Overheid
Gelderland
2,971
29 Maatschappij Van Welstand
Vereniging of stichting
Noord-Brabant
2,743
30 Gemeente Bergeijk
Overheid
Noord-Brabant
2,704
31 Stichting Het Zeeuwse Landschap
Vereniging of stichting
Zeeland
2,576
32 Gemeente Amsterdam
Overheid
Noord-Holland
2,567
33 Provincie Limburg
Overheid
Limburg
2,447
34 Provincie Drenthe
Overheid
Drenthe
2,375
35 Waterschap Scheldestromen
Overheid
Zeeland
2,349
36 Provincie Zeeland
Overheid
Zeeland
2,298
37 Magreet Wessels Boer
Particulier
Drenthe
2,246
38 Vitens
Bedrijf
Gelderland
2,209
39 Stichting Landschap Noord-Holland
Vereniging of stichting
Noord-Holland
2,179
40 Gemeente Groningen
Overheid
Groningen
2,170
41 Landgoed Den Treek-Henschoten
Bedrijf
Utrecht
2,170
42 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
Overheid
Noord-Holland
2,158
43 Gemeente Ede
Overheid
Gelderland
2,128
44 Waterschap Hollandse Delta
Overheid
Zuid-Holland
2,085
45 Leisurelands Onroerend Goed
Bedrijf
Gelderland
2,066
46 Gemeente Apeldoorn
Overheid
Gelderland
1,970
47 Provincie Gelderland
Overheid
Gelderland
1,941
48 Provincie Groningen
Overheid
Groningen
1,932
49 Waterschap Rivierenland
Overheid
Gelderland
1,928
50 Gemeente Bergen (L)
Overheid
Limburg
1,915
1 Staatsbosbeheer
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Drenthe
Hectares en aandeel natuur
220306
Staatsbosbeheer is met ruim 220 duizend hectare veruit de grootste grootgrondbezitter van Nederland. Die grond ligt verspreid over heel Nederland: van de Waddeneilanden tot Zuid-Limburg. Het overgrote deel is beschermde natuur: Staatsbosbeheer beheert 128 van de 162 Natura2000 gebieden in Nederland. Staatsbosbeheer werd in 1899 opgericht om woeste gronden zoals heide en zandverstuivingen te bebossen. Het is een semi-overheidsinstelling die handelt in opdracht van de overheid en grotendeels wordt gesubsidieerd door de provincies.
2 De Staat (Infrastructuur en Waterstaat)
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Friesland
Hectares en aandeel natuur
129219
3 Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
69703
4 De Staat (Rijksvastgoedbedrijf)
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Flevoland
Hectares en aandeel natuur
49523
5 ASR
Soort eigenaar
Bedrijf
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
38441
6 De Staat (Defensie)
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
21271
7 Stichting Het Noordbrabants Landschap
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Noord-Brabant
Hectares en aandeel natuur
15261
8 Stichting Het Geldersch Landschap
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
8833
9 It Fryske Gea
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Friesland
Hectares en aandeel natuur
8655
10 Stichting Het Drentse Landschap
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Drenthe
Hectares en aandeel natuur
7738
11 Stichting Het Limburgs Landschap
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Limburg
Hectares en aandeel natuur
7302
12 Provincie Noord-Holland
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Noord-Holland
Hectares en aandeel natuur
6698
13 De Staat (Financien, Kroondomein)
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
5981
14 Stichting Landgoed Twickel
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Overijssel
Hectares en aandeel natuur
5779
15 Gemeente Kampen en Kampereiland Vastgoed
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Overijssel
Hectares en aandeel natuur
5046
16 Stichting Landschap Overijssel
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Overijssel
Hectares en aandeel natuur
4929
17 Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
4661
18 Railinfratrust
Soort eigenaar
Bedrijf
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
4413
19 Stichting Het Utrechts Landschap
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Utrecht
Hectares en aandeel natuur
3958
20 Provincie Fryslan
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Friesland
Hectares en aandeel natuur
3804
21 Provincie Overijssel
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Overijssel
Hectares en aandeel natuur
3782
22 Provincie Zuid-Holland
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Zuid-Holland
Hectares en aandeel natuur
3748
23 Trustkantoor Fagoed Erfpacht
Soort eigenaar
Bedrijf
Meeste grond in provincie
Groningen
Hectares en aandeel natuur
3463
24 Stichting IJssellandschap
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Overijssel
Hectares en aandeel natuur
3441
25 Stichting Het Groninger Landschap
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Groningen
Hectares en aandeel natuur
3322
26 Provincie Noord-Brabant
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Noord-Brabant
Hectares en aandeel natuur
3057
27 Stichting "Het Zuid-Hollands Landschap"
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Zuid-Holland
Hectares en aandeel natuur
3057
28 Gemeente Nunspeet
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
2971
29 Maatschappij Van Welstand
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Noord-Brabant
Hectares en aandeel natuur
2743
30 Gemeente Bergeijk
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Noord-Brabant
Hectares en aandeel natuur
2704
31 Stichting Het Zeeuwse Landschap
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Zeeland
Hectares en aandeel natuur
2576
32 Gemeente Amsterdam
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Noord-Holland
Hectares en aandeel natuur
2567
33 Provincie Limburg
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Limburg
Hectares en aandeel natuur
2447
34 Provincie Drenthe
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Drenthe
Hectares en aandeel natuur
2375
35 Waterschap Scheldestromen
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Zeeland
Hectares en aandeel natuur
2349
36 Provincie Zeeland
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Zeeland
Hectares en aandeel natuur
2298
37 Magreet Wessels Boer
Soort eigenaar
Particulier
Meeste grond in provincie
Drenthe
Hectares en aandeel natuur
2246
38 Vitens
Soort eigenaar
Bedrijf
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
2209
39 Stichting Landschap Noord-Holland
Soort eigenaar
Vereniging of stichting
Meeste grond in provincie
Noord-Holland
Hectares en aandeel natuur
2179
40 Gemeente Groningen
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Groningen
Hectares en aandeel natuur
2170
41 Landgoed Den Treek-Henschoten
Soort eigenaar
Bedrijf
Meeste grond in provincie
Utrecht
Hectares en aandeel natuur
2170
42 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Noord-Holland
Hectares en aandeel natuur
2158
43 Gemeente Ede
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
2128
44 Waterschap Hollandse Delta
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Zuid-Holland
Hectares en aandeel natuur
2085
45 Leisurelands Onroerend Goed
Soort eigenaar
Bedrijf
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
2066
46 Gemeente Apeldoorn
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
1970
47 Provincie Gelderland
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
1941
48 Provincie Groningen
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Groningen
Hectares en aandeel natuur
1932
49 Waterschap Rivierenland
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Gelderland
Hectares en aandeel natuur
1928
50 Gemeente Bergen (L)
Soort eigenaar
Overheid
Meeste grond in provincie
Limburg
Hectares en aandeel natuur
1915
Lees door over de grootste bezitters van de schaarse ruimte
De grootste particuliere grootgrondbezitter van Nederland is een vrouw van 81 uit Drenthe. Wie is deze Magreta Moret-Wessels Boer die er alles aan doet haar 2.246 hectare grond in de vier noordelijke provincies intact te houden?
Koning Willem-Alexander staat op plek 263 van grootgrondbezitters in Nederland. Hij dankt dit aan landgoed de Horsten bij Wassenaar. De exploitatie ervan is duur. En dus staat de deur open voor nieuwe bewoners die in een rijksmonument willen wonen. Hoe is de koning als grootgrondbezitter?
Datachef Xander van Uffelen en verslaggever Mac van Dinther van de Volkskrant over waarom hun onderzoek naar het grootgrondbezit van Nederland juist zo’n essentieel onderwerp is.
Als rond 2001 mannen in pakken de polder Rijnenburg inlopen, wordt de kiem gezaaid voor een taai gevecht. Wat gaat hier komen: huizen, de droom van de projectontwikkelaars, of windmolens en zonnevelden, wat de gemeente Utrecht wil?
Grote stukken Nederlandse grond zijn al eeuwenlang in het bezit van goede doelen, blijkt uit de top-300 grondbezit van de Volkskrant. Het levert ze ieder jaar miljoenen op. De Ridderlijke Duitsche Orde heeft een aantal percelen al zo’n acht eeuwen in eigendom. ‘Zo blijf je trouw aan de schenking en aan de historie.’
Goede doelen bezitten veel grond in Nederland – en verdienen er miljoenen mee.
De Nederlandse adel verloor de afgelopen eeuw veel grond, vaak landgoederen met kasteel. Toch drongen zo’n dertig families nog door tot de Volkskrant Top 300 Grootgrondbezitters. Om te overleven moet de grondadel alles uit de kast halen: van natuurbegraafplaats tot fietsroute.
Verantwoording
Voor deze lijst vroeg de Volkskrant bij het Kadaster de namen op van de 300 grootste grondeigenaren buiten de topografisch bepaalde bebouwde kom in Nederland. Grond in steden, zoals woonwijken en industriegebieden, is dus niet meegerekend. Wegen en water (waarvan de top-300 ruim 650 duizend hectare bezit) zijn ook uitgesloten.
Veel percelen hebben meerdere eigenaren. Het Kadaster heeft voor deze lijst de grond toegekend aan de eigenaar met het grootste aandeel. Er is alleen gekeken naar eigendom van grond. Gepachte grond is toegerekend aan de daadwerkelijke eigenaar en niet aan degene die de grond in (erf-)pacht mag gebruiken.
De rangorde is bepaald op basis van juridisch eigendom. Dat kan afwijken van het economisch eigendom van de grond. Particulieren in deze lijst kunnen namelijk via BV’s nog meer grond bezitten, maar dat bezit is door het Kadaster niet aan hun particuliere bezit te koppelen. Het grondbezit in deze lijst is indicatief, en kan door bovengenoemde factoren op details afwijken van het werkelijke bezit. Van de particulieren in de lijst heeft het Kadaster alleen de achternamen geleverd.
Tekst: Mac van Dinther, Marc van den Eerenbeemt, Serena Frijters, Tom Kreling, Mirjam Leunissen, Pieter Hotse Smit
Vormgeving: Titus Knegtel
Data: Serena Frijters
Site: Joris Heijkant
Productie: Mirjam Leunissen
Eindredactie: Corinne van Duin en Xander van Uffelen