Waarom trilt een parkinsonpatiënt?

Veel patiënten met de ziekte van Parkinson hebben last van tremor, ofwel trillen. In onderzoek van Michiel Dirkx van het Radboudumc is aangetoond dat een oorzaak van het trillen te vinden is in de kleine hersenen, maar dat het per persoon verschilt of en in welke mate ze er last van hebben. Ook onderzocht Michiel Dirckx welke delen van de hersenen het trillen verergeren bij stress.

Op 27 januari 2021 zal Radboudumc-onderzoeker Michiel Dirkx zijn proefschrift getiteld “Neural mechanisms of Parkinson’s tremor” aan de Radboud Universiteit Nijmegen verdedigen. In zijn promotieonderzoek aan het Donders Instituut, waarin hij begeleid werd door dr. Rick Helmich, prof. Bas Bloem en prof. Ivan Toni, verklaart hij waarom tremor bij sommige mensen wel en bij anderen niet op medicatie reageert. Ook onderzocht hij waarom tremor erger wordt tijdens stress. Drie artikelen uit het proefschrift werden gepubliceerd in het gezaghebbende tijdschrift Brain.

Trillen

Er zijn in Nederland ongeveer 50.000 mensen met de ziekte van Parkinson. Trillen is één van de meest kenmerkende verschijnselen van deze ziekte. Bovendien komt het vaak voor: drie op de vier patienten hebben er last van. Het trillen is beperkend voor dagelijkse bezigheden, zoals het lezen van de krant of het vasthouden van een kop koffie.

Trillen reageert vaak niet op medicatie

Mensen met parkinson hebben gebrek aan het stofje dopamine in de hersenen. De meeste parkinsonsymptomen, zoals stijfheid en traagheid, worden minder door medicijnen die het tekort aan dopamine corrigeren. Om redenen die we tot voor kort niet goed begrepen geldt dit echter niet altijd voor trillen: vier op de tien patiënten met de ziekte van Parkinson ervaren geen enkel effect van deze medicatie op het trillen.

Michiel Dirkx onderzocht waarom dit het geval is. Hij vergeleek twee groepen parkinsonpatiënten die veel last hadden van trillen: een groep waarbij het trillen duidelijk minder werd door medicatie, en een groep waarbij het trillen helemaal niet reageerde op diezelfde medicatie. Beide groepen werden met geavanceerde hersenscans onderzocht. Het grote verschil tussen de twee groepen zat in de kleine hersenen, die veel actiever waren in de groep die niet reageerde op medicatie. Dit betekent dat wanneer de kleine hersenen extra betrokken zijn bij trillen, het effect van dopamine medicatie kleiner is. Dit laat zien dat er geen “one-size-fits-all” behandeling voor trillen is. Nieuwe medicijnen die aangrijpen op de kleine hersenen zouden beter effectief kunnen zijn bij parkinsonpatiënten die niet reageren op dopamine-medicatie.

Trillen wordt erger tijdens stress

Voor parkinsonpatiënten geldt dat trillen erger wordt tijdens stress. Sommige gezonde mensen merken al dat hun handen een beetje gaan trillen als ze een spannend gesprek voeren of een presentatie moeten geven. Datzelfde effect is voor parkinsonpatiënten nog veel heviger. Michiel Dirkx onderzocht de oorzaak hiervan. Hij bestudeerde een groep parkinsonpatiënten met veel tremor in de hersenscanner. Hij onderzocht hen in twee situaties: ofwel ontspannen, ofwel tijdens een stressvolle rekentaak. Tijdens de stressvolle taak werden hersengebieden actief die reageren op het stresshormoon noradrenaline. Die hersengebieden stimuleerden op hun beurt “trilgebieden” in de hersenen, zoals de thalamus, een kern in het midden van de hersenen. Dit inzicht kan leiden tot nieuwe behandelingen, bijvoorbeeld medicatie die de effecten van noradrenaline vermindert, of ontspanningstechnieken, zoals mindfulness, die de effecten van stress op de thalamus kunnen remmen. 

Over de promotie

Proefschrift van Michiel Dirkx, “Neural mechanisms of Parkinson’s tremor”. Promotoren prof. Bas Bloem en prof. Ivan Toni. Copromotor: dr. Rick Helmich. De promotie start om 16.30 uur en is hier live te volgen. Publicaties:

• Dirkx, M. F., Ouden, den, H. E. M., Aarts, E., Timmer, M. H. M., Bloem, B. R., Toni, I., & Helmich, R. C. (2017). Dopamine controls Parkinson's tremor by inhibiting the cerebellar thalamus - Brain.
• Dirkx, M. F., Zach, H., van Nuland, A. J., Bloem, B. R., Toni, I., & Helmich, R. C. (2020). Cognitive load amplifies Parkinson's tremor through excitatory network influences onto the thalamus - Brain.
• Dirkx, M. F., Zach, H., Van Nuland, A., Bloem, B. R., Toni, I., & Helmich, R. C. (2019). Cerebral differences between dopamine-resistant and dopamine-responsive Parkinson’s tremor - Brain.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen