Sterilisatie man als anticonceptiemiddel: hoe werkt dat?

Wat is sterilisatie?

Sterilisatie betekent kortweg medisch onvruchtbaar maken en wordt ook wel vasectomie genoemd. Het is een blijvende vorm van anticonceptie: hierna kun je geen kinderen meer krijgen. Het is de meest effectieve manier van anticonceptie bij de man, maar het is ook de meest extreme vorm. Een vasectomie is definitief, je wordt blijvend onvruchtbaar. Daarom is het belangrijk om de keuze voor sterilisatie weloverwogen te maken en pas op het moment dat je echt geen kinderwens meer hebt.

Als je na een sterilisatie spijt krijgt, is er wel de mogelijkheid om de vasectomie te laten herstellen door middel van een operatie. Maar zo’n hersteloperatie slaagt niet bij iedereen. Het biedt daarna geen garantie dat jullie op natuurlijke wijze weer zwanger kunnen worden.

Lees ook: alles over de vruchtbaarheid van de man

Sterilisatie bij man of vrouw?

Sterilisatie kan zowel bij mannen als vrouwen worden uitgevoerd. In Nederland laten meer mannen dan vrouwen zich steriliseren. Daarin is Nederland, samen met Groot-Brittannië, vrij uniek: want in bijna alle andere landen is het andersom. Toch wordt het verschil in Nederland de laatste jaren wel kleiner, vooral omdat mannen die ouder zijn dan 35 steeds minder kiezen voor sterilisatie. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat mensen het krijgen van kinderen ook steeds langer uitstellen.

Besluiten jullie samen dat een van jullie gesteriliseerd zal worden, dan is het een persoonlijke keuze of dat bij de man of vrouw gebeurt. Ook is de procedure bij mannen minder ingrijpend, minder risicovol en minder duur dan bij de vrouw.

• Als een man zich laat steriliseren, worden de zaadleiders afgesloten door middel van een simpele ingreep (vasectomie). De arts in het ziekenhuis of de huisarts kan deze operatie doen. Tijdens een korte operatie wordt onder plaatselijke verdoving, zowel links als rechts, een stukje zaadleider weggehaald. Vervolgens worden de zaadleiders dichtgemaakt. Hierna kunnen er geen zaadcellen meer in het sperma van de man komen. Hij kan wel klaarkomen tijdens het vrijen, maar bij een zaadlozing komt er alleen vocht naar buiten, zonder zaadcellen.

• Als een vrouw zich laat steriliseren, worden de eileiders afgesloten. Dit gebeurt door middel van een operatie. Je moet daarvoor onder narcose. Nadat de eileiders zijn afgesloten, kunnen je eicellen niet meer in de baarmoeder komen. Er kunnen ook geen zaadcellen meer bij de eicel komen, waardoor de eicel dus niet bevrucht kan worden. Ondertussen blijven de eierstokken wel hun werk doen: er rijpen eicellen in en ze maken ook vrouwelijke hormonen aan. Je hebt dus gewoon een eisprong, maar het eitje kan niet meer door de eileider komen. Deze eicellen worden vanzelf door je lichaam opgeruimd.

Lees ook: Sterilisatie bij vrouw als anticonceptiemiddel

Procedure sterilisatie man

Voor de sterilisatie bespreek je eerst met je huisarts of uroloog van de kliniek of je zeker van je zaak bent. Een sterilisatie is namelijk definitief. Je motieven worden besproken en de ingreep wordt aan je uitgelegd. Sterilisatie bij de man gebeurt door middel van een kleine operatie. Je hoeft hiervoor niet onder narcose, maar wordt plaatselijk verdoofd.

De huid van de balzak wordt met twee prikken verdoofd. Vervolgens worden onder de penis, via twee kleine sneetjes links en rechts, de zaadleiders vrijgemaakt. Daarna worden allebei de zaadleiders doorgeknipt, afgebonden of dichtgebrand en vaak omgeklapt, zodat ze minder makkelijk aan elkaar kunnen groeien. Je kunt tijdens de ingreep een trekkerig, pijnlijk gevoel in je liezen voelen, omdat de zaadleider door het lieskanaal loopt. De twee sneetjes kunnen worden gehecht, maar soms wordt er ook gekozen om de wondjes open te laten zodat ze vanzelf helen. Hierna is de sterilisatie klaar. De hele ingreep duurt ongeveer een kwartier tot een half uur.

Na de ingreep

Mannen krijgen het advies om na een vasectomie niet zelf naar huis te rijden en het die dag rustig aan te doen, om eventuele nabloedingen te voorkomen. Zorg voor paracetamol binnen handbereik, want als de verdoving is uitgewerkt kunnen de balzak en liesstreek beurs aanvoelen. Een strakke onderbroek of zwembroek kan de balzak wat steun geven.

De dag na de operatie mag je weer douchen en werken, als je je goed genoeg voelt. Wel zijn zware inspanningen de eerste vijf dagen verboden, om zwelling en nabloeden te voorkomen. Je mag niet fietsen, sporten, zwemmen, zwaar tillen of seks hebben. De hechtingen in de balzak lossen vanzelf op, na ongeveer zeven tot tien dagen. Je hoeft dus niet terug te komen om de hechtingen te laten verwijderen.

Na de operatie kunnen er geen zaadcellen meer door de zaadleiders komen, waardoor er dus geen zaadcellen meer in de zaadlozing terecht komen. Toch ben je niet direct onvruchtbaar. De eerste twee tot drie maanden kunnen er vitale zaadcellen aanwezig zijn in de zaadlozingen. Daarom moet je in de eerste maanden na de vasectomie wel andere anticonceptie gebruiken om een zwangerschap te voorkomen. Na twee tot drie maanden wordt aan de hand van een zaadmonster gekeken of er zaadcellen in een zaadlozing zitten. Als dat niet het geval is, kunnen de voorbehoedmiddelen voorgoed de deur uit.

Verder verandert er eigenlijk niets. Je kunt gewoon een erectie krijgen en klaarkomen. De hormonen in je lichaam worden niet beïnvloed. Je stem en/of haargroei worden dan ook niet anders door de sterilisatie. Sterilisatie geeft ook geen bescherming tegen soa’s.

Lees ook: Alles over sperma en de kans om zwanger te worden

Mogelijke gevolgen van sterilisatie

Veel mannen hebben na de ingreep een lichte blauwe verkleuring van de balzak of penis. Er kan ook wat bloed of vocht uit de wondjes komen. Ook kun je een paar dagen last hebben bij het lopen of een beurs gevoel hebben in de balzak.

Zoals bij elke operatie is er ook bij een vasectomie kans op mogelijke complicaties, zoals:

• Risico op nabloedingen
• Risico op infectie van de wond
• Koorts
• Zwelling van de balzak
• Pijn voorafgaand aan een zaadlozing (meestal tijdelijk)

Deze complicaties treden gelukkig zelden op.

Kans op zwangerschap na sterilisatie bij man

Ook al is sterilisatie de meest definitieve vorm van anticonceptie, toch is er een kleine kans dat een man na sterilisatie nog vruchtbaar is of kan worden. Het is niet precies bekend hoeveel mannen er toch een vrouw zwanger hebben gemaakt na een sterilisatie, maar de kans op een zwangerschap na een jaar vrijen wordt geschat op 0,02 procent. Dat is een stuk lager dan andere vormen van anticonceptie.

De eerste drie maanden bestaat sowieso de kans dat er zaadcellen in de zaadlozing zitten. Maar als er na die drie maanden vitale zaadcellen in het zaadvocht blijken te zitten, ben je dus nog niet onvruchtbaar. Meestal wordt het zaad na een korte periode nog een keer nagekeken. Is dit het geval dan kun je in overleg met de arts een re-sterilisatie laten uitvoeren.

Ook bestaat de kans dat de zaadleiders later weer aan elkaar groeien. Dat kan zelfs jaren na de ingreep gebeuren. Dan ontstaat er opnieuw een nieuwe doorgang voor de zaadcellen en ben je dus weer vruchtbaar. Dit gebeurt bij ongeveer 1 of 2 op de 200 mannen (0,5 – 1 procent) die zich laat steriliseren.

Wat als je spijt krijgt

Als je heel zeker weet dat je geen kinderen meer wilt, kun je voor sterilisatie kiezen. Het is de veiligste vorm van anticonceptie. Bovendien is het een eenvoudige ingreep en heeft het geen nadelige gevolgen op je seksleven. Maar je moet er wel goed over nadenken, want sterilisatie is in principe definitief.

Toch komt ongeveer tien procent van de gesteriliseerde mannen terug naar de uroloog om te bespreken of de ingreep te herstellen is. Die mogelijkheden zijn er, maar niet voor iedereen. Of een hersteloperatie een optie is, hangt af van de manier waarop de man gesteriliseerd is en hoe lang geleden de ingreep gedaan is. In principe geldt: hoe recenter, hoe meer kans dat een hersteloperatie slaagt.

Gemiddeld is de kans dat je weer vruchtbaar wordt zo’n 70 procent. Bij ongeveer 50 procent van de koppels leidt een hersteloperatie weer tot een zwangerschap. Een hersteloperatie is een dure ingreep en wordt niet vergoed door de basisverzekering.

Impotentie door sterilisatie?

Een bekend vooroordeel over sterilisatie is dat het je seksleven negatief beïnvloedt. Bij een man is klaarkomen onlosmakelijk verbonden met een zaadlozing, maar een zaadlozing bestaat maar voor een heel klein gedeelte uit zaadcellen. Het overgrote deel van het sperma is vocht. Alleen onder een microscoop is te zien of er zaadcellen in zitten. Bij een sterilisatie worden alleen de zaadleiders afgesloten. Er worden geen zenuwen geraakt en als man kun je dus gewoon een erectie krijgen en klaarkomen. Je hoeft daarom niet bang te zijn dat je impotent raakt door een sterilisatie.

Wordt sterilisatie vergoed?

Nee, sterilisatie zit niet in het basispakket. Je kunt je wel (deels) aanvullend verzekeren voor een sterilisatie. Check bij je zorgverzekering wat de voorwaarden zijn. Doordat de kosten voor sterilisatie per ziekenhuis en kliniek kunnen verschillen, is het verstandig om van tevoren de prijzen te vergelijken. Die variëren tussen 250 en 900 euro.

Bronnen: Isala, Thuisarts, Anticonceptie, OLVG met dank aan Brunolf Lagerveld, uroloog OLVG