Terug naar de krant

Wie schopt de advocatuur een geweten als de tanks binnenrollen?

Leeslijst column De Rechtsstaat
Leeslijst

Wat doe ik met een rubriek die ‘rechtsstaat’ heet als om de hoek opeens een bloedige oorlog begint? En dan ook nog een met precies zulke in puin geschoten woonblokken die History Channel met oude WO II-filmjournaals eindeloos herhaalt? Exact datgene waar de 27 Europese rechtsstaten hun ‘nooit meer oorlog’ geloofsartikel aan ontlenen. Het vredesdividend dat ik gratis erfde, spoelt hier voor m’n ogen weg. Voortaan zou agressie toch verboden zijn? Alle historische, politieke of desnoods religieus geïnspireerde haat jegens enig buurland zou voortaan met protocollen en VN-verdragen opgelost worden. Beschaving had gewonnen, niet verloren, in de vorm van internationale rechtsorde. Nie wieder, nooit meer. En de gerechten stonden na Neurenberg en Tokio in Den Haag. Dát is, nee, dat was mijn wereld.

Ik kan wel janken. En dat doe ik ook, in het besef dat Rusland nu aan 75 jaar vrede een einde maakt. En mijn kinderen straks in militaire dienst kunnen. Terwijl ik nooit hoefde.

In het recht kunnen we de scherven oprapen. Rusland kwam met een paar ingestudeerde verwijten over ‘genocide’ en agressie – lippendienst. Internationale juristen maakten er korte metten mee. Bij het Internationale Hof van Justitie eiste Oekraïne een spoedverbod van de Russische invasie. Clustermunitie gebruiken in woonwijken, dreigen met kernwapens, het zijn rechtstreekse overtredingen van het internationale recht. Nog los van de invasie zélf. Enfin, Poetin is er niet mee bezig. Die leunt op de Russisch orthodoxe kerk, wikkelt zich in de geschiedenis van het Grote Russische Rijk en heeft alle media gekneveld.

Aanvankelijk wilde ik het hier vooral hebben over de Nederlandse juridische dienstverleners die haastig hun Russische klanten hebben afgestoten. Tot vorige week kon je in rechtsstaat Nederland ongezien rijk worden aan landen die niet deugen – erst komt das Fressen, nietwaar. Maar toen riep de Amsterdamse deken van advocaten onverwacht per brief de branche op tot „verhoogde waakzaamheid” gezien de verwachte pogingen sancties te omzeilen. Hier kende iemand zijn pappenheimers. Heeft u iets te plooien, af te dekken, om te leiden of anderszins uit het zicht te houden, in Nederland staan er advocaten-, accountants-, en trustkantoren voor de miljardenklant klaar.

Maar in de afgelopen twee weken brak die Moral onverwacht door, net zo hard als de eerste Russische kruisraket. In Amsterdam beloofde advocatenkantoor Houthoff de relaties met cliënt Rusland te „herzien”. Waarna het moest vaststellen dat het daarvoor al te laat was. Sluiten die handel. Wel netjes afwikkelen – ook buitenlandse belangen hebben rechten, op procesvertegenwoordiging bijvoorbeeld. Maar misschien kan een of andere ‘piketadvocaat’ dat voortaan opknappen? Op de Zuidas gaat de koelkast met wodka dan toch nog dicht.

De deken kwam in het Journaal nog gauw met de schaamlap dat strafadvocaten ook wel eens klanten hadden tegen wie ze morele bezwaren opzij moeten zetten. Maar dat overtuigt niet. De Russische Federatie wordt hier niet vervolgd, maar heeft hier iets te betwisten of te eisen van een andere partij die toevallig of niet hier is gevestigd. Daar hóef je als advocaat geen ja tegen te zeggen. En als je dat wel doet, dan is het daarna ook jóuw invasie. Althans, dat vind ik.

Maar zó heet wordt de soep in de juridische elite alhier niet gegeten. In een scherpe column merkt Diana de Wolff, hoogleraar advocatuur, op dat de Houthoff-advocaat die voor Rusland een grote juridische overwinning boekte, recent als raadsheer in de Hoge Raad werd benoemd. Is dat nu een subliem voorbeeld van de institutioneel correcte blindheid van Vrouwe Justitia? Of juist van totale naïviteit én gebrek aan moreel kompas bij letterlijk alle betrokkenen?

Ik zie nu het liefst officieel uitgezocht of al deze zakelijke dienstverleners zich sinds 2014 dan wél aan de sanctieregels hebben gehouden. De houding van de branche is immers dat alles wat niet al te expliciet verboden is, geregeld moet kunnen worden. Dus geef eens opening van zaken – niet die van je cliënt, maar van jezelf. Wat vind je nou eigenlijk zélf rechtvaardig en moreel acceptabel, als advocaat? En kan je daarna dan nog met een neutrale blik in de Hoge Raad gaan zitten?

Lees ook de digitale nieuwsbrief van juridisch redacteur Folkert Jensma.
Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 12 maart 2022.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in