Terug naar de krant

‘Deze stedenatlas is de Google Earth van de 17de eeuw’

Leeslijst interview

Marieke van Delft, conservator Oude drukken bij de KB, de nationale bibliotheek, ging vorige week met pensioen. Ze licht vijf favoriete aankopen toe.

Leeslijst

Marieke van Delft (66) had zich haar laatste jaar als conservator Oude drukken bij de KB, de nationale bibliotheek in Den Haag, heel anders voorgesteld. Ze had een reis naar Dublin gepland, naar een bibliotheekproject waarbij ze nauw betrokken is. Er stonden interessante congressen in haar agenda, ze zou colleges geven, en ze had nog een aantal klussen in de bibliotheek willen afronden.

En zie haar nu eens zitten, op haar laatste werkdag. Met een mondkapje op – bedrukt met een afbeelding van Vermeers Gezicht op Delft – vertelt ze over het „rare” laatste jaar van haar loopbaan. De grootste bibliotheek van Nederland was door coronamaatregelen de afgelopen twaalf maanden goeddeels gesloten, ook voor het personeel. Van haar gedroomde afscheidstournee langs bibliotheken en collegezalen kwam niets terecht.

Marieke van Delft
Foto Jacqueline van der Kort / KB Den Haag.

Marieke van Delft werkte bijna 43 jaar bij de Koninklijke Bibliotheek. Ze begon op 1 juli 1978 als catalogusmedewerker (bij de letter H), klom op tot baliemedewerker op de leeszaal, en solliciteerde in 1989 vergeefs naar een academische functie bij de bibliotheek. Het struikelblok: ze had geen afgeronde academische opleiding.

Ze schreef zich in voor een avondstudie geschiedenis bij de Universiteit Leiden. Toen ze vijf jaar later afstudeerde volgden korte wetenschappelijke projecten. Op 1 januari 2005 werd ze als conservator Oude drukken verantwoordelijk voor de tussen 1450 en 1800 gedrukte boeken, een functie die ze bekleedde tot haar pensionering op 15 maart.

In die periode verwierf Van Delft voor de KB zo’n 3.000 oude boeken. Ze promoveerde in 2014 op een boekhistorisch onderzoek. En ze publiceerde tal van artikelen en boeken waarmee ze velen enthousiasmeerde voor de vaderlandse gedrukte geschiedenis.

Voordat ze haar bureau gaat leegruimen en haar leven in loondienst erop zit, vertelt Marieke van Delft op verzoek over vijf dierbare aankopen voor de KB.

Die hystorie vanden grooten Coninck Alexander (1491). Eerste niet-religieuze boek in Nederland gedrukt

Die hystorie vanden grooten Coninck Alexander (1491)

Het eerste niet-religieuze boek dat in Nederland is gedrukt: een roman over veldheer Alexander de Grote. De eerste druk verscheen in 1477 in Gouda. Dit is een exemplaar van de derde druk: in 1491 gemaakt door de Delftse drukker Christiaen Snellaert.

Marieke van Delft: „Van deze druk is geen ander exemplaar bewaard gebleven. Dit boek werd in de jaren zeventig op een zolder in Nijmegen gevonden in een doos met misdaadromans van Havank. In 2009 kon ik het kopen op een veiling in Brussel. Ja, dit is een kostbaar boek. Om te voorkomen dat we iemand op verkeerde ideeën brengen, vertellen we nooit hoeveel geld met aankopen is gemoeid.

„Zo’n boek als dit is een tijdmachine, het overbrugt vijf eeuwen en biedt direct contact met het verleden. Neerlandici kunnen wild worden van dit boek: het is de eerste roman die niet op rijm is.”

Atlas de Wit (1698)

Zeven kilo zware, 55×38 cm grote atlas met plattegronden en prenten van 127 steden uit de Lage Landen. In 1698 in Amsterdam gedrukt door Frederick de Wit. In 2010 met steun van diverse fondsen aangekocht van een particulier.

„Deze stedenatlas is de Google Earth van de zeventiende eeuw, heel geschikt voor leunstoeltoerisme. En razend gedetailleerd, je kunt elk huis onderscheiden.

„Frederick de Wit kocht de koperplaten van eerdere atlassenmakers, van Blaeu en Janssonius. En die platen actualiseerde hij door stadsuitbreidingen toe te voegen. Dit is een uniek exemplaar van deze atlas, het enige waarvan de gravures allemaal zijn ingekleurd.

„Samen met uitgeverij Lannoo hebben we een facsimile-uitgave van deze atlas gemaakt. Van meer aankopen hebben we nieuwe boeken gemaakt. Samen met mijn man Reinder Storm, die conservator cartografie is aan de Universiteit van Amsterdam, heb ik twee jaar geleden bijvoorbeeld het boek De geschiedenis van Nederland in 100 oude kaarten gemaakt. Het leuke van zulke geschiedenisboeken is, dat je daar een heel nieuw publiek mee bereikt. Dat doet de KB ook online. Toen de bibliotheek de Atlas de Wit digitaal beschikbaar stelde, leverde dat alleen op de eerste dag 70.000 clicks op. Gedrukt erfgoed maakt mensen duidelijk waar ze vandaan komen.”

Akademie der dames (ca.1770). Nederlandse vertaling van erotische roman van Nicholas Chorier.

Akademie der dames (ca.1770)

Zeldzame Nederlandse vertaling van een erotische roman door Nicholas Chorier (1612-1692), een Franse jurist en historicus. Met vier illustraties. In 2013 gekocht op een antiquarenbeurs in Amsterdam.

„Deze roman gaat over een jonge vrouw die vóór haar huwelijk ingewijd wordt in het seksuele leven. Een populaire uitgave waarvan de KB al acht edities bezat: in het Frans, Spaans en Latijn. Ze zijn alle gedrukt met verzonnen uitgeversadressen. Deze Nederlandse vertaling is zogenaamd gedrukt in Paphos. Die Cypriotische stad riep in de achttiende eeuw kennelijk erotische associaties op, want meer erotica in onze collectie zijn daar zogenaamd verschenen.

„De Nederlandse vertaling is de enige die is voorzien van ‘vieze plaatjes’. Wat vaak over Nederlandse films gezegd wordt – te veel expliciet bloot – zat er in de achttiende eeuw al in, haha.”

Nieuw printenboek voor kinderen (vanaf 1798). Kinderencyclopedie van de Zutphense uitgever Thieme.

Nieuw printenboek voor kinderen (vanaf 1798)

Kinderencyclopedie van de Zutphense uitgever en boekhandelaar Thieme. Tot 1810 verscheen die in vijftig geïllustreerde afleveringen over allerlei onderwerpen uit de natuur, wetenschap en industrie. In 2019 aangekocht.

„Dit is een soort Quest voor kids, een magazine waar de betere standen zich op konden abonneren. Het laat zien hoe de wereld destijds aan kinderen werd uitgelegd. Dit is waarschijnlijk het enige complete exemplaar. Toen het Jeugdjournaal aandacht schonk aan deze aanwinst, had ik ’s avonds meteen twee aanbiedingen van uitgevers in mijn mailbox. Ook van dit tijdschrift wordt dus een boek gemaakt.

„Bijzonder is een hoofdstuk over Suriname, waarin stelling wordt genomen tegen slavernij. Dat zou je misschien niet verwachten, omdat slavernij omstreeks 1800 in veel landen nog voorkwam.”

L’Arte (1685). Verzamelband met acht werken van waterbouwkundig ingenieur Cornelis Meijer.

L’Arte (1685)

Verzamelband met acht werken in het Italiaans van de Nederlandse waterbouwkundig ingenieur Cornelis Meijer (1629-1701). Een daarvan bevat plannen voor het beschermen van de verbindingsweg tussen Rome en het Noorden tegen overstromingen van de rivier de Tiber. In 2014 aangekocht bij een antiquariaat.

„Soms moet je als conservator geduld oefenen. Deze verzamelband wilde ik eerder al aankopen. Mijn toenmalige baas wees het aankoopvoorstel echter af. Hij zei: een Italiaans boek, dat is geen nationaal erfgoed. Daar was ik het niet mee eens. Cornelis Meijer vertrok in 1674 naar Venetië om waterproblemen op te lossen. Een jaar later reisde hij op uitnodiging van de paus naar Rome voor problemen met de Tiber. Dit boek laat zien dat waterbeheer eind zeventiende eeuw al een exportproduct was. Onze koning stond met zijn belangstelling voor watermanagement dus in een eeuwenoude traditie. Toen ik een nieuwe baas kreeg, heb ik mijn aanvraag nogmaals ingediend.”

En dan, zegt Marieke van Delft, is het tijd om haar bureau leeg te ruimen. Ze zegt het met een lach, al citeert ze op weg naar haar werkkamer wel een dichtregel van J.C. Bloem: „Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij.”

De Atlas de Wit is online door te bladeren via kb.nl
Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 25 maart 2021.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in