‘We hebben ook een zorgplicht naar de docent’

Hoewel Fred Weerman al sinds 2016 decaan is van de faculteit Geesteswetenschappen aan de UvA, hoorde hij naar eigen zeggen pas in het voorjaar van 2019 over de klachten van vrouwelijke studenten van de opleiding Conservering en Restauratie. Al jaren bleken zij last te hebben van grensoverschrijdend gedrag van hun docent met wie ze vrijwel dagelijks in een lokaal zaten. Hun klachten variëren van seksistische opmerkingen tot ongepaste aanrakingen.

Herhaaldelijk vroegen de studenten om hulp. Maar zij voelden zich niet gehoord. „Ik schrok ervan”, zegt Weerman een jaar later. „De nauwgezetheid van hun klachten was indrukwekkend. Ik ben direct met de studenten gaan praten en heb een afspraak gemaakt met de betrokken docent.”

Het gesprek met de docent was moeilijk, zegt Weerman. „Het was bijna Pasen. Het carillon speelde stukjes uit de Matthäus Passion, nota bene. Het verdriet was alom.”

Samen met opleidingsdirecteur Maarten van Bommel reageert hij op de gebeurtenissen nu die via NRC naar buiten zijn gekomen.

Wat heeft u gedaan na de gesprekken met de studenten en de docent?

Weerman: „Het gesprek was een formele waarschuwing. Wat hij deed was niet te tolereren. Het doet er niet toe wat je aan eventuele intenties hebt gehad. Als docent moet je sensitief zijn voor de mate waarin andere mensen vinden dat iets niet kan. Dat is duidelijk met hem besproken en we hebben hem weggehaald uit bepaalde delen van het onderwijs.”

De studenten zeggen: hij geeft nog gewoon les, dat kan niet.

Weerman: „De studenten waren ontzettend aangedaan door de zaak. Hun brief eindigde met een oproep: ontsla die man. Maar dat kan ik niet zomaar doen op basis van anonieme klachten. Er moet eerst een formele klacht worden ingediend bij de klachtencommissie van de universiteit, zodat die onafhankelijk onderzoek kan doen. Een docent moet zich ook kunnen verdedigen. Ik heb ze aangeraden om naar de vertrouwenspersoon te gaan. Maar daar hadden ze geen vertrouwen in.”

Lees ook De grappen over sperma van een ‘aanrakerige’ docent

U hebt hem niet uit ál het onderwijs gehaald.

Weerman: „Nee, alleen uit de vormen van onderwijs waar wij meenden dat er risico’s waren.”

Maarten van Bommel: „Hij geeft nog wel groepsbegeleiding. Wij werken met heel kleine groepjes, dat heeft ook nadelen: je zit met weinig studenten dicht bij elkaar in een werkplaats-achtige setting. Dan moet je afstand houden, ook fysiek. Zelfs even een arm aanraken, vind ik niet oké.”

Dat heeft u in 2016 al tegen deze docent gezegd.

Van Bommel: „Ja, er waren al langer klachten. Een van de studenten ging naar de studieadviseur om te klagen over ongewenste aanrakingen. De studieadviseur heeft een vertrouwenspositie, maar meldde het voorval wel bij mij in, laten we zeggen, redelijk omfloerste woorden. Wij zijn toen met de docent gaan praten en hebben gezegd: hou fysieke afstand tot je studenten.”

Hoe reageerde hij?

Van Bommel: „Het was voor hem een verrassing. Hij zei dat hij het zeker niet zo bedoeld had. Van de studenten hoorden we later dat zijn gedrag was verbeterd. Op dat moment hadden wij het idee: oké, het is afgehandeld.”

Hadden jullie op dat moment niet een stap verder moeten gaan?

Van Bommel: „Dat kon niet, omdat de student in kwestie niet wilde dat de docent wist dat zij klaagde. Hoe moet ik dan een stap verder gaan?”

Waarom geeft hij nog les?

Weerman: „We vinden dat we proportionele maatregelen hebben genomen en we zien dat hij verbeterbaar is. Nieuwe studenten hebben geen klachten. ”

Staat hij onder curatele?

Weerman: „Laat ik het zo zeggen: een gewaarschuwd mens telt voor twee.”

Toen een nieuwe lichting studenten in 2019 zich opnieuw meldde met klachten over dezelfde docent, bleek er niets over de eerdere klachten uit 2014 en 2016 in zijn dossier te staan. Hoe kan dat?

Weerman: „Dat informele mails aan studie-adviseurs niet in personeelsdossier zitten, is normaal, want die zijn vertrouwelijk. Dat er geen reflectie is op deze zaak in jaargesprekken is gewoon niet goed. Dat is absoluut iets wat verbetering behoeft.”

Had u andere stappen kunnen zetten als er wel een dossier was geweest?

Weerman: „Dat is lastig te zeggen. In de brief werd onder andere aangegeven dat er in het verleden wel sprake was geweest van inappropriate touching, maar werd ook aangegeven dat dit was gestopt nadat de docent hierop was aangesproken. Destijds zijn de specifiek seksuele klachten niet op papier gezet. En als er geen formele klacht ligt, kun je als bestuurder niet zoveel. We hebben ook een zorgplicht naar de docent. Je kunt iemand niet zomaar voor de bus gooien.

„Maar als er eerder signalen waren van inappropriate touching dan had dat gemeld moeten worden bij personeelszaken.”

Waarom is dat niet gebeurd?

Van Bommel: „Ik heb het op dat moment ingeschat als een incident, maar ik zie nu ook wel dat ik het tóch even had moeten melden bij personeelszaken. Dat heb ik niet gedaan.”

Een incident?

Van Bommel: „Dat dácht ik toen hè. In 2019 komt er natuurlijk een waslijst aan dingen naar boven, plus die brief uit 2014. Dan ga je wel naar een soort van totaalplaatje kijken.”

Weerman: „We hadden destijds geen aanwijzingen dat er sprake was van een patroon. Ik heb gevraagd aan de studenten: is er meer? Dat was niet aan de orde en je moet op basis van klachten reageren. Aan de andere kant: studenten moeten weten dat ze veilig zijn om een klacht in te dienen, kennelijk hebben zij dat niet genoeg gevoeld. Dat is verschrikkelijk.”

Hoe kijkt u terug op deze zaak?

Weerman: „Dit is op allerlei punten, voor alle betrokkenen, heel gruwelijk. De docent staat onder verscherpte aandacht en we kijken nu verder naar het functioneren van zo’n kleine groep. Door de omvang en zo’n eigen werkplaats konden ze daar kennelijk de gangbare gedachten over hiërarchisch asymmetrische relaties uit het oog verliezen. Daar praat het team nu over. Het aangedane leed kun je niet wegnemen, maar we moeten wel proberen om dit in de toekomst te voorkomen.”

Hoe dan?

Weerman: „De ironie is dat het huidige college van bestuur en deze decaan enorm hechten aan een veilige omgeving voor studenten. Al voor de zaak rond hoogleraar B. (hoogleraar Ronald Beltzer die ontslagen werd bij de UvA vanwege wangedrag, red.) speelde en ook al voor MeToo. Er is vorig jaar een taskforce benoemd, maar je regelt dit niet met even een knop omzetten. Er is een cultuurverandering nodig.”