Ik geloof niet dat ik ooit een blogje ben begonnen met een raardere titel dan vandaag, maar het kan geen kwaad het eens te hebben over PUS, PAS en PES. Het zijn de afkortingen van drie manieren om te kijken naar wetenschapscommunicatie:
- Public Understanding of Science,
- Public Awareness for Science,
- Public Engagement with Science.
U mag Science overigens ook vervangen door Scholarship, want dat maakt hier niet uit.
Populariseren
Maar eerst terug naar de jaren zestig, toen ze wetenschap nog “populariseerden”. De gedachte was dat aan de ene kant de wetenschap stond die optrad als “zender”, en dat aan de andere zijde het grote publiek de passieve “ontvanger” was. Populariseren heet daarom ook wel het “zender-ontvanger-model”. Het probleem is dat wordt aangenomen dat het publiek zonder verder vragen te stellen altijd aanvaardt wat de wetenschap zegt (“dit zijn de feiten en daarmee moet u het doen”).
Het publiek is echter niet zo volgzaam. Eén reden: eind jaren zestig was er al een sterke anti-technocratische reactie op de wetenschap. Met elke ontdekking zou iets van de kleur en de zin van het leven verloren gaan. Die attitude is blijven bestaan. In de woorden van Harry Mulisch was wetenschap het “technologisch-luciferisch kwaad”. Een tweede reden was dat in een tijd van massamedia – tabloids, radio, televisie in de jaren zestig, inmiddels ook internet – het wetenschappelijke signaal er een was onder vele. Tegenover rustige wetenschappelijke verslagen over bijvoorbeeld de oude wereld stonden de hitsige verhalen van een Von Däniken, die aanzienlijk beter verkochten.
Het ergste wat wetenschappers konden doen, was ook maar gaan schreeuwen. In de archeologie is dat precies wat is gedaan – het overdrijven is daar standaardmethode, met als gevolg dat mensen zich ervan afkeren. Het is verstandiger uit te leggen wat wetenschappelijke informatie beter maakt. Uitleg van de methode dus. En ook uitleg van de beperkingen. Dit is, kort door de bocht samengevat, de strekking van het Bodmer Report uit 1985.
Public Understanding of Science
Public Understanding of Science (PUS) staat ook bekend als Science Deficit Model. Leg de methode uit, is het idee, zorg ervoor dat mensen begrijpen waarom de wetenschappelijke methode werkelijk de meest redelijke is. Daarna komt dan alles vanzelf goed.
Uitleg van de methode is inderdaad een minimumvoorwaarde. Je moet mensen die geïnteresseerd raken, verdieping bieden. De voorlichting over de limes is een goed voorbeeld van wat er gebeurt als die voorlichting ontbreekt: mensen concluderen dat het intellectueel weinig voorstelt en haken af. Bied dus minimaal verdieping. Maar ook dan verdwijnen niet alle problemen.
Een vaak genoemde complicatie is dat niet iedereen die verdieping aan zou kunnen. Dat valt – ik spreek uit ervaring – in de praktijk reuze mee. Ik kan niet iedereen brengen tot het niveau van de universiteit, maar ik kan wel iedereen, ongeacht vooropleiding of voorkennis, méér laten begrijpen. Vergelijk het met een zangleraar: om in de opera te zingen is aanleg vereist, veel aanleg, maar een zangleraar kan ook een minder getalenteerde leerling beter laten zingen.
Een ander probleem, veel serieuzer, is dat mensen soms niet willen erkennen dat de wetenschappelijke methode de meest redelijke is. Dan is er vaak een bezorgdheid, zoals de bezorgdheid over dreigende toeristen in de tuin, die op de achtergrond speelde in de Nijmeegse aquaductenaffaire. Je zult in een persoonlijk gesprek een onderscheid moeten maken tussen het wetenschappelijke aspect van een probleem en die bezorgdheid.
Public Awareness for Science
Bij uitleg is er altijd het gevaar van zogeheten backfire-effecten: als er ophef is over een wetenschappelijk resultaat, is het te laat om uitleg te geven van de methode, want het ontstane wantrouwen zal zich vooral gaan uitstrekken naar de methode. Het is beter als mensen vooraf op de hoogte zijn van het wetenschappelijke aspect. Dit is een van de aspecten van wat bekendstaat als Public Awareness for Science (PAS). Als Ronald van Raak zich er iets bewuster van was dat archeologie een wetenschap was, zou hij zich hebben onthouden van rare ideeën over het opgraven van de stoffelijke resten van Oldenbarnevelt: archeologie is een wetenschap en het zonder wetenschappelijke aanleiding opgraven van iemand is grafschennis.
Kortom, je moet mensen in een staat van vertrouwdheid brengen met wat wetenschap nu eigenlijk is. Dit is een van de boodschappen van het advies Tussen onderzoek en samenleving (2013). Die vertrouwdheid veronderstelt ook transparantie. Elk artikel dat achter een betaalmuur verdwijnt, is een klap voor het vertrouwen dat het publiek in de wetenschap kan stellen. En het feit dat wetenschap nooit foutloos is, mag nooit een smoes zijn om die fouten op de koop toe te nemen (wetenschap is nou eenmaal failing forward, de geesteswetenschappen zijn nou eenmaal polyparadigmatisch, “niemand kan alles weten”, “collegiale controle verhindert al te grote dwalingen”).
Misschien is dit de plek om erop te wijzen dat ook wetenschappers zélf wat meer awareness mogen hebben van wat wetenschap is. Onderzoekers, die hun meesterschap hebben ontwikkeld in hun specialisme, willen hun specialisme nog weleens verabsoluteren en herkennen niet altijd dat dit in de voorlichting irrelevant is. Een van de voordelen van de dialoog met het publiek is dat de onderzoeker de waarde van generalisme weer herkent, want als het publiek vragen stelt, springt het van het ene naar het andere deelterrein. In de voorlichting bestaat alleen oudheidkunde en geen archeologie, geschiedenis of klassieke talen.
Public Engagement with Science
Public Engagement with Science (of Public Engagement in Science of wel PES) gaat uit van de eenvoudige observatie, die elke docent aan een basis- of middelbare school kan bevestigen, dat kennis het beste beklijft als ze wordt verworven door interactie. Onder deze banier vallen allerlei recente benaderingen, zoals citizen science-projecten, waarbij mensen mee kunnen doen aan de wetenschap. Een schitterend voorbeeld is SETI@home.
Dat de burger het minst neigt tot wetenschapsscepsis als hij zelf een bijdrage kan leveren, was ook de gedachte achter de Nationale Wetenschapsagenda, waarbij burgers de vragen konden stellen. Dat leverde 13.000 of 14.000 reacties op. Het werd een mislukking omdat niemand van de organisatoren had bedacht dat als je mensen uitnodigt vragen te stellen, ze ook een antwoord verwachten.
Het boek, dat in feite eenrichtingverkeer is, raakt als medium op de achtergrond. Interessanter zijn de wetenschapsblogs. Die bieden mogelijkheid tot discussie. Ik ben over dit medium natuurlijk enigszins bevooroordeeld, maar het is een geweldige manier om mensen te engagen voor de wetenschap. En je leert er zelf het meest van. (Hier leest u meer over het derde symposium van wetenschapsbloggers.)
Kortom
Misschien lijkt het bovenstaande allemaal abstract en theoretisch, maar het zijn wel degelijk perspectieven waar ik in de praktijk iets aan heb. Samengevat komt het erop neer dat het oude “zenden-ontvangen” een dialoog is geworden.
Wetenschapscommunicatie is geen boot vol informatie die een lading brengt van een afzender naar een ontvanger, maar een veerpont die heen en weer gaat. Een gezonde wetenschap zoekt de dialoog met het publiek, anticipeert op scepsis door proactieve uitleg van de methode, en kiest voor een aanpak die de enge specialismen overstijgt. Wetenschapscommunicatie is, in één woord, communicatie.
[In de reeks “Methode op Maandag” (MoM) probeer ik uit te leggen waarom de oudheidkundige wetenschappen wetenschappen zijn. De stukjes verschijnen niet elke maandag en ook niet uitsluitend op maandag, maar de reeks heet nou eenmaal zo.]
Je zou hebben kunnen wijzen op de parallel met museumeducatie, waarin de dialoog ook steeds meer centraal staat.
“Uitleg van de methode is inderdaad een minimumvoorwaarde”. Dat kan niet bij de exacte wetenschappen, waar vaak een opleiding voor nodig is voordat je het begrijpt. De oude Griekn wisten dat al: voor de wiskunde is een initiatie nodig. En “eind jaren zestig was er al een sterke anti-technocratische reactie op de wetenschap”: dat is de counter-Enlightenment, die is er al 300 jaar, inderdaad “Met elke ontdekking zou iets van de kleur en de zin van het leven verloren gaan”. Dat is een typisch 19-eeuws thema: Nietzsche en Dostojewski, Darwin, etc. Nihilisme en materialisme, dus. Wiskunde, bah! We zagen het gisterenavond bij de rellen in Amsterdam en in EIndhoven: dat gaat daar ook over. Er is een virus, wat gewoon een natuurverschijnsel is, en daardoor worden wij tot beperkingen gedwongen. We mogen al blij zijn als we niet de pijp uit gaan. Veel mensen worden daar helemaal gek van, die kunnen niet met harde feiten omgaan. De avondklok zou zijn verzonnen om de bevolking te onderdrukken, alsof de overheid daar behoefte aan zou hebben. Er lopen veel gekken rond op de Aardbol, het is niet anders.
“Dat kan niet bij de exacte wetenschappen, waar vaak een opleiding voor nodig is voordat je het begrijpt.”
Klinkklare onzin. Ik kan aan elke tiener uitleggen hoe thermometers werken, waarom ze een maat voor temperatuur opleveren, dat ze eigenlijk heel iets anders meten, welke types er zijn, hoe ze te ijken, welke problemen erbij komen kijken. Sterker nog, practicumlessen hebben het specifieke pedagogische doel de tieners vertrouwd te maken met natuurwetenschappelijke methodologie.
Aan de andere kant is het wel fijn dat u het volgende zo keurig illustreert: allerlei natuurwetenschappers (geen idee welk percentage) sluiten zichzelf net zo graag op in hun ivoren torens als allerlei classici, archeologen en geschiedkundigen.
Iemand die zich daar niet schuldig maakt is de gepensioneerde astrofysicus Mano Singham. Zijn houding tov sensatiezoekerij heeft vele overeenkomsten met die van JonaL.
https://freethoughtblogs.com/singham/2012/02/23/neutrinos-not-so-fast-after-all/
Het is de moeite waard om door te klikken. Onder andere zijn serie over de Relativiteitstheorie is uitstekend. Hij heeft er nog veel en veel meer over geschreven.
Laat niemand zich dus tegenhouden door snobisme. Lees een paar stukjes van Singham en vergelijk ze met PUS, PAS en PES. Dikke kans dat men tot dezelfde conclusie komt als ik: de principes van wetenschapsvoorlichting zijn hetzelfde voor geschiedkunde als voor natuurwetenschappen. De relevantie en urgentie blijkt wellicht nergens zo duidelijk als bij de klimaatramp die zich aan het ontvouwen is. Of bij de COVID-pandemie.
Gaat u dan maar een uitleg over QFT zenden.
Even heel iets anders, helaas, het moet me van het hart. Ik luister bij Het Oog gisterenavond naar de reactie van de burgemeester van Eindhoven. Hij staat nog strak van de adrenaline dus hij zegt een paar onaardige dingen over de rel- en knokploegen. Alle begrip daarvoor. Maar! Dan! Zegt hij dat hij de schade minder belangrijk vindt -hij vindt vooral de imagoschade voor zijn stad heel erg. Weet zo’n burgervader wel waar hij het over heeft? Al die mensen die schade hebben aan hun winkel, hun huis of hun auto krijgen dat van de verzekering niet vergoed. Ik kan dat weten want wij hadden hier even na kerst zo’n vuurwerkrel en onze ruit sneuvelde in het geweld. Voor molest draai je zelf op, dat dekt je (glas)verzekering niet. Lekkere trap na van je eigen burgemeester die de schade niet zo belangrijk vindt terwijl je zelf een paar duizend of meer euro op mag hoesten voor de frustratie van een paar doorgesnoven relfiguren.
Goed, dat is eruit.
De oude benadering ‘ZENDEN-ontvangen is ook elders nog niet geheel uitgestorven en hij zorgt voor een hoop narigheid. Communicatie betekent ook willen luisteren en dat blijkt keer op keer weer zo lastig dat men al snel in de paternalistische reflex schiet en gaat zenden dat het een aard heeft zonder zich nog echt om de ontvanger te bekommeren. Goed dat je hiernaast de column van Cecile Janssens hebt genoemd, die heeft hier rechtstreeks mee te maken.
Van de burgemeester van het begin van deze reactie – en die van mijn eigen burgervader – leerde ik vooral dit: zij zijn er voor het bedrijfsleven als aanjager van de welvaart. Maar de gewone burger laat ze Siberisch. Is dit ook een van de oorzaken van gebrekkige communicatie: desinteresse in de ontvanger? Wat ongelofelijk jammer. En wat een gemiste kans..
De burgemeester van Eindhoven had het ook over een “surrealistische toestand”, wat het dus niet was. Wilders, Baudet, Internet: die avondklok en de andere Corona maatregelen zijn er alleen om ons te pesten. Dat is dan een excuus voor het plebs om de boel af te breken. En dan zijn er mensen die denken dat directe democratie heel leuk zou zijn.
Hier nog zo iets: https://www.spiegel.de/wirtschaft/great-reset-wie-der-davos-gruender-zum-anfuehrer-einer-weltverschwoerung-wurde-a-62eac65f-fd7d-4f06-834c-17c9a3eb9eb4
Klaus Schwab, de oprichter van het Davos Forum en voormalig economie professor, is de spreekbuis van de “Great Reset”: De Elite (Soros, Bill Gates, …) heeft de corona epidemie verzonnen om in 2030 hun Grote Reset te kunnen uitvoeren. We leven in een moderne technologische maatschappij, maar er is nog steeds een Middeleeuwse onderlaag.
De dictatuur van de meerderheid. Als je in je veilige cocon tussen gelijkgestemden boven in de boom zit lijkt dat misschien aardig. Maar daaronder wonen ook mensen en die kunnen je nog wel eens aan het schrikken maken. Als je boven in je boom zit zonder ooit naar beneden te komen heb je daar geen weet van. Zie burgervader voornoemd. (Om over de verborgen agressie van de boomtop nog maar te zwijgen). Stemmen vanaf je 16e; ook zoiets wat je alleen kunt bedenken als je tot het ‘weldenkende’ deel van de natie behoort. Met 16 zijn de hersens nog niet eens volgroeid.
Het ZENDEN-ontvangen patroon zit nog steeds tot in de haarvaten van de maatschappij.
“Alleen om ons te pesten” gaat me te ver. Ik begrijp de reactie wel, want sommige corona-maatregelen zijn zeker bedoeld om dingen die toegestaan zijn, zo moeilijk mogelijk te maken (fiets meenemen in de trein kan alleen nog door vooraf online een kaartje te komen). Maar ik denk dat de meeste maatregelen vooral een machteloze overheid tonen met aan het hoofd een kabinet dat teveel vertrouwen heeft gehad in het begrip dat de burger voor de tastend zoekende wetenschap en de even tastend zoekende overheid kon opbrengen.
Ja, het is ook een moeilijke situatie. De overheid moet passende maatregelen proberen te treffen zodat wij er zo goed mogelijk weer uitkomen. Niets doen kan ook niet. Dus steunpakketten, want als die mensen werkloos worden dan kost dat ook geld. Dit is typisch een geval van besluiten moeten nemen bij incomplete informatie. Dus 100% voorspelbaar is het ook niet. Als de R factor te groot wordt dan komen er maatregelen, wat zou men anders kunnen doen? Dat is de condition humaine; wij hebben wel informatie, maar niet over alles en nogal onvolledig, dus wij slaan ons erdoor zo goed als dat gaat. Dat probleem is nog groter voor mensen met een lage opleiding, die hebben niet zoveel gelezen over geschiedenis, als je dat wel doet dan zie je dat de huidige situatie wel meevalt, wij (van na WO-II) zijn gewoon niets meer gewend.
De meeste maatregelen tonen vooral een machteloos kabinet dat als eerste prioriteit heeft grote bedrijven te beschermen, daar alles aan ondergeschikt maakt en daarom niet bereid is te leren van gemaakte fouten, laat staan te kijken hoe andere, succesvollere landen beleid maken. Het resultaat is falen op alle fronten behalve één – die eerste prioriteit.
Ik zag het half augustus al aankomen, omdat ik iets van exponentiële functies begrijp. Kijk maar na – op de 17e overschreed het aantal besmettingen per dag de 500. Dus rijst de klassieke vraag van Louis van Gaal: ben ik nou zo slim of zijn zij nou zo dom?
Ik meen ook dat men na de eerste piek te snel concludeerde dat het al voorbij was. Het was ieders eigen verantwoordelijkheid en ja hoor, daar kwam de tweede piek.
Het valt me op dat het meestal jonge mannen zijn. Ergens was te horen dat zo’n jongen het fijn vond weer eens een adrenaline kick te hebben.
Er is ooit een duitse historische studie gedaan van deze jonge mannen: de belangrijkste conclusie was (als ik het me goed herinner) dat de groep jonge mannen in de leeftijd van 15 – ca 30 jaar door de hele geschiedenis heen de gevaarlijkste groep mensen is geweest.
Soms denk ik dat het misschien voor deze groep beter zou zijn weer een jaartje verplichte militaire dienst te doen. Dan kunnen ze veel energie en agressie kwijt.
Dat is wel wat generaliserend. Ik ben een man van inmiddels 32 – vind mezelf nog steeds jong – maar ik heb tussen 15 en 30 nooit de neiging gehad datgene te doen wat die mensen gisteren gedaan hebben. (En ik denk dat dat voor veel meer jonge mannen geldt.) Voor mij zou dienstplicht dan goed geweest zijn voor…? Ik denk dat er misschien nog wel meer gemene delers in die groep te vinden zijn dan geslacht en leeftijd. Of misschien niet… In dat geval is er geen quick fix om van deze relschoppers nette burgers te maken.
Maar in dienst leren ze om te schieten en met explosieven om te gaan!
De verveling tijdens de diensttijd was ook berucht. (Ik ben afgekeurd.)
Nee, dat is niet generaliserend. Het verband waar Sara op wijst is statistisch aangetoond. En u RobK, bent juist aan het generaliseren. U verheft uzelf tot de maat bent voor alle jongemannen.
Er zijn wel andere manieren om energie en agressie kwijt te raken dan militaire dienst, waar men vooral groepsdenken leert.
“Hij die vol vreugde op muziek marcheert heeft meteen mijn minachting verdiend. Hij heeft per vergissing een groot brein gekregen, want voor hem zou de ruggengraat voldoende zijn geweest.”
Albert Einstein
Probeer dit eens:
https://www.deroegeboys.nl
Had Zaanstad niet systematisch en heel neoliberaal buurtwerk wegbezuinigd dan was Poelenburg nog steeds een sociale wijk geweest ipv de probleemwijk die het nu is.
Nee, wat ik deed – en dan moet je goed lezen – is een kritische noot plaatsen bij de opmerking dat “de groep jonge mannen in de leeftijd van 15 – ca 30 jaar door de hele geschiedenis heen de gevaarlijkste groep mensen is geweest” waarop dan de opmerking volgt dat diensttijd voor die jonge mannen misschien een goed idee is om hun energie en agressie kwijt te kunnen. Nou, ondergetekende man moet er niet aan denken. Omdat ik prima met mijn energie en agressie om kan gaan. En nog veel meer jonge mannen. Waarmee ik niet zeg: alle jongemannen. Dus ik verhef mijzelf nergens tot welke maat dan ook… Ik heb er gewoonweg heel veel bezwaar tegen dat gedrag zo makkelijk gereduceerd wordt tot geslacht.
En overigens is het niet mijn bedoeling zover off-topic te raken, waarvoor excuus.
Ik ga er maar van uit dat u die Duitse studie niet gelezen heeft. Want die was natuurlijk met de spreekwoordelijke Duitse gründigkeit opgezet en uitgevoerd.
In de betere media verschijnen af en toe artikelen die eveneens op deze groep jongemannen wijzen. Ik ken geen groepen meisjes/meiden die dergelijk gedrag vertonen.
Misschien komt die inhaalslag bij meisjes nog wel eens…🙄
Meisjes zijn tegenwoordig ook dienstplichtig trouwens.
Te uwer informatie een link:
http://gevaarbeheersing.homestead.com/justitiele.html
Interessante blog!
Net als in mijn vak (medisch farmaceutisch) dat hierin een reputatie (…) heeft, stuit ik ook hier weer op de afkortingen. Bij mij betekenen PUS, PAS en PES respectivelijk: pus – incisie en drainage vereist (Ubi pus, ibi evacue), PAS=Post-authorisation study – een studie met een toegelaten medicijn; PES hebben wij nog niet, maar ik vrees dat dat niet lang zal duren.
De farmaceutisch industrie moet ook haar gebruikers voorlichten in b.v. bijsluiters. Ook dat valt niet mee.
Ik wou eerst nog een uitgebreide, inhoudelijke reactie geven ( dat we de afgelopen tijd in verband met de coronacrisis een prachtig voorbeeld konden zien waar die “dialoog met het publiek” op uitloopt, dat er gewoon vaststaande feiten zijn, zoals 1+1=2, en de aarde is gewoon niet plat, hoe lang je ook daarover gaat discussiëren, en dat wetenschap geen democratie is, maar waarheidsvinding, en meer van dat al). Maar toen ik las dat volgens jou SETI@home (luisteren naar een radiozender die nooit een programma zal uitzenden) een schitterend voorbeeld van publieksparticipatie is, zag ik in dat dat vergeefse moeite zou zijn…
Het is niet nieuw. In de link staat overigens dat groepsvorming van jonge mannen meestal niet tot geweld leidt.
Bovenstaande reactie is bedoeld voor Sara.
Wetenschap, er lopen toch vreemde vogels in rond. De jongemannenkwestie die hier aan de orde is gekomen, wordt door de Duitse academicus Gunnar Heinsohn tot een soort allesverklarend model voor de gewelddadige kant van de wereldgeschiedenis gemaakt (revoluties, genocides). Als er bij sterke bevolkingsgroei sprake is van een ‘youth bulge’ en er gezinnen met veel zonen zijn, zullen de de jongere zonen uit die gezinnen het voornaamste instabiele element in veel samenlevingen vormen. (Urk?). Dit zou bijvoorbeeld veel van de recente geschiedenis in het Midden-Oosten verklaren, uiteengezet in b.v.
‘Zonen grijpen de Wereldmacht’ (Amsterdam 2008) https://www.boekwinkeltjes.nl/s/?q=Gunnar+Heinsohn+&t=1&n=1&from=header
Is dit wetenschap? De man brengt meer controversieels (…) hij propageert b.v. ook een radicale herzennienning van de chronologie van de oude geschiedenis, die er op neer komt dat ongeveer 2000 jaar ‘zoek’ zou zijn, de Egyptische en Mesopotamische beschavingen verschenen pas rond 1200 v. Chr. Hij heeft hiermee Velikovsky belangrijk gecorrigeerd…
De man was jarenlang professor in Bremen…
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Gunnar_Heinsohn
Daar stel je nogal wat: “..dat mensen soms niet willen erkennen dat de wetenschappelijke methode de meest redelijke is”.
Zou je eens kunnen laten zien hoe je daartoe komt?
En dan bedoel ik die gevallen, die niet tot bezorgheid leiden.
En misschien later eens jouw visie ten opzichte van b.v. Bernardo Kastrup, die ik gisteren zag op:
https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2020-2021/technologie-als-religie.html
Ik vrees dat ik de vraag niet goed begrijp. Het mechanisme heb ik onder andere hier beschreven: https://mainzerbeobachter.com/2017/07/31/mom-het-backfire-effect/, en door Hedwig te Molder (Univ. Wageningen) beschreven voor andere vakgebieden. Maar ik heb de indruk dat dat niet is wat uw vraag beantwoordt.